Participatie als strategisch onderdeel van de Wet Versterking Regie Volkshuisvesting
In 2026 treedt de Wet Versterking Regie Volkshuisvesting (WVRV) in werking. Deze wet brengt fundamentele veranderingen met zich mee voor gemeenten, woningcorporaties en andere actoren in het domein van wonen en ruimte.
De centrale ambitie van de wet: de volkshuisvesting opnieuw organiseren rondom maatschappelijke behoeften. Niet langer vrijblijvend of gefragmenteerd, maar met regie, sturing en op uitvoerbare wijze.
In deze beweging krijgt participatie een nieuwe rol. Niet als aanhangsel van beleid, maar als integraal onderdeel van het beleidsproces zelf. In deze blog kun je lezen hoe dat werkt.
Participatie in de wet verankerd
Elke gemeente stelt voortaan een ‘uitvoeringsgericht Volkshuisvestingsprogramma’ op. In dat programma worden niet alleen de ambities rond woningbouw vastgelegd, maar ook concrete keuzes over betaalbaarheid, doelgroepgericht bouwen, spreiding, leefbaarheid en verduurzaming.
De WVRV koppelt dit programma expliciet aan de Omgevingswet, met als gevolg dat gemeenten moeten onderbouwen:
- hoe participatie heeft plaatsgevonden
- wie is betrokken
- en hoe participatie heeft bijgedragen aan beleidskeuzes
Deze vereiste is niet symbolisch. Zonder inzichtelijke participatie voldoet een programma niet aan de wettelijke eisen. Daarmee wordt participatie niet alleen inhoudelijk, maar ook juridisch een wezenskenmerk van het beleid.
Wegvallen Ladder voor duurzame verstedelijking
Er verandert nog meer: de Ladder voor duurzame verstedelijking wordt geschrapt. Dit betekent minder onderzoekslast, maar roept ook vragen op over de ruimtelijke kwaliteit van nieuwe woningbouwprojecten. Waar de ladder nu dient als leidraad voor het maatschappelijk gesprek over goede lokale ruimtelijke ordening en ingang voor participatie, zal dit straks dus wegvallen.
Wat dit vraagt van gemeenten
Deze nieuwe participatieverplichting is niet eenvoudigweg op te vangen met bestaande instrumenten. Niet omdat er te weinig ervaring is, maar omdat het karakter van de participatie verandert:
- Het moment verschuift: participatie moet plaatsvinden vóór beleidskeuzes zijn gemaakt
- De standaard verandert: participatie wordt toetsingscriterium in plaats van vrijblijvendheid
- De bewijslast groeit: gemeenten moeten onderbouwen hoe participatie de inhoud heeft beïnvloed
Hiermee komt participatie dus niet ná het beleidsproces, maar er middenin te liggen. Het wordt een factor in bestuurlijke en juridische afwegingen én in de uitvoerbaarheid van het programma.
Wat +anderen hierin kan betekenen
Bij +anderen helpen we gemeenten om deze nieuwe manier van werken vorm te geven. Niet door een participatietraject ‘erbij’ te organiseren, maar door het participatieontwerp te verweven met beleidsvorming.
Onze aanpak richt zich op het samenspel tussen inhoud, proces en participatie. Concreet betekent dat:
- We gemeenten helpen bepalen waar participatie echt waarde toevoegt in het beleidsproces, bijvoorbeeld bij keuzes over doelgroepen, verdeling van woonruimte of prioritering van locaties. Zo voorkom je zinloze inspraak én benut je betrokkenheid waar het telt.
- We zorgen dat de resultaten van participatie goed worden vastgelegd en zichtbaar worden in het programma, zó dat ze ook bestuurlijk en juridisch standhouden. Geen eindeloze verslagen, maar scherpe onderbouwingen en transparante terugkoppeling.
- We zorgen dat het gesprek tussen gemeente, partners en inwoners leidt maatschappelijk breed gedragen beleid.
Kortom: we zorgen ervoor dat participatie niet alleen goed geregeld is, maar ook zichtbaar bijdraagt aan het eindresultaat. Dat begint bij weten wat juridisch nodig is, maar vraagt ook om slimme keuzes in het proces en om manieren om abstracte afwegingen bespreekbaar te maken met inwoners. Dáár zit onze kracht.
Vooruitkijken
De invoering van de WVRV verandert niet alleen wat gemeenten móéten doen, maar ook hoe ze dat moeten aanpakken.
Participatie wordt een verplicht én toetsbaar onderdeel van het beleid.
Gemeenten die dit serieus nemen, vergroten de kans op een breed gedragen en uitvoerbaar programma. Niet alleen omdat de wet het vraagt, maar omdat het werkt.
Bij +anderen helpen we om participatie vanaf het begin goed te organiseren, als onderdeel van het proces, niet als los project, zodat jouw volkshuisvestingsprogramma leidt tot Yes In My BackYard!
