We leven in een snel veranderende wereld en soms lijkt het alsof we steeds meer te maken krijgen met spanningen tussen verschillende groepen, die verschillende visies hebben op de samenleving. Hoe zorgen we dat we niet te veel uit elkaar drijven? Hoe blijven we op een respectvolle manier met elkaar in gesprek? En hoe zorgen we dat we ‘samen’ blijven in onze samenleving?
Het KIS (Kennisplatform Integratie en Samenleving) heeft een uitgebreid overzicht gemaakt met zinvolle praktijkaanpakken die bruikbaar zijn om polarisatie te voorkomen óf verminderen. Volgens de definitie van de Rijksoverheid is polarisatie: ‘de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving die kan resulteren in spanningen tussen deze groepen en toename van segregatie’.
Spanningen kunnen ontstaan in religieuze lijnen, maar ook langs scheidslijnen zoals hoog- en laagopgeleid, arm en rijk of ze kunnen politiek gekleurd zijn. Ook spelen de afgelopen jaren maatschappelijke thema’s een grote rol. Denk aan vaccinaties, klimaatkwesties en het boerenprotest.
Polarisatie heeft vaak een negatieve connotatie, toch is polarisatie ook een effectief middel om de emancipatie van minderheidsgroepen op gang te zetten. Rutger Bregman (De correspondent, 2020) stelt dat ‘lastige onuitstaanbare types’ die ingaan tegen de norm uiteindelijk kunnen zorgen voor een nieuw maatschappelijk evenwicht waarin mensen meer gelijk zijn.
Echter kan polarisatie uiteraard ook zorgen voor uitvergrote verschillen en groepen langzaam steeds verder uit elkaar drijven. We spreken van ongewenste polarisatie als verschillende identiteiten steeds verder tegenover elkaar lijken of komen te staan. In deze tendens gaan emoties een steeds belangrijkere rol spelen en feiten steeds minder. Wat kunnen we eraan doen om dit te voorkomen?
Het KIS-model stelt dat op locaties waar bevolkingsgroepen elkaar geregeld tegenkomen polarisatie ‘van onderop’ kan ontstaan. Door ongemak en spanningen in dagelijks contact kan verdere vervreemding plaatsvinden. Dit geeft richting aan de mogelijke oplossingen voor polarisatie, waarbij het verbeteren van de ervaren kwaliteit van het dagelijks contact tussen bevolkingsgroepen belangrijk is.
Met andere woorden, het is van belang deze groepen bij elkaar te brengen en ze te laten participeren in een oplossing voor het eventuele conflict. Door groepen met elkaar in gesprek te laten gaan, kunnen onderhuidse spanningen en ongenoegens boven tafel worden gehaald én kan tegelijkertijd wederzijds begrip en empathie tussen groepen worden bevorderd.
